Utwory muzyczne, a przede wszystkim ich teksty, stanowią jedną z możliwości wyboru, kiedy w maturalnym poleceniu przeczytamy sformułowanie „tekst kultury”.

Tekst kultury to zarówno lektury szkolne, eseje, filmy, przedstawienia teatralne, jak i muzyka.

Wybierając tekst kultury, który znamy i lubimy, czujemy się pewniej, swobodniej, często potrafimy go wybronić. Jednak przy doborze utworów muzycznych warto zwrócić szczególną uwagę, aby nie złamać zasady decorum.

Zasada decorum oznacza stosowanie adekwatnego słownictwa, stylu i sposobu wypowiedzi, do sytuacji, w której się znajdujemy. A zarówno podczas matury pisemnej, jak i ustnej znajdujemy się w sytuacji egzaminowania. Nie używamy zatem wulgaryzmów (nawet „motyla noga”, mowy potocznej („generalnie Wokulski był spoko, ale…”) lub slangu („…ale to jak latał za nią po parku było megacreepy!”).

Staramy wypowiadać się poprawną polszczyzną, a doborem słownictwa okazywać należyty szacunek komisji egzaminacyjnej.

Jak to się ma do piosenek, zapytasz.

Jeżeli przyjrzymy się polskim utworom, szczególnie rapowi, to odpowiedź na pytanie, staje się jasna (od razu zaznaczam, że rap lubię i sama słucham!). Jeżeli w temacie nie pojawiło się poruszenie problemu wulgaryzmów w języku lub wpływu mowy potocznej na język polski – wówczas staramy się unikać takich tekstów, które naruszają zasady egzaminu. Zasady te „naruszamy” jednie wtedy, kiedy jest to funkcjonalne dla naszej wypowiedzi – czyli np. podając konkretne przykłady użycia danych słów lub przytoczenia sytuacji. Ale wówczas nie jest to ich naruszenie, jako takie, a zrealizowanie tematu.

Jeżeli ta część była niejasna, zapraszam do zadawania pytań w komentarzach! Wszystko sobie wyjaśnimy ( :

To teraz konkret – mój subiektywny ranking dobrych utworów, których można użyć w formie tekstu kultury na maturze ustnej:

Utwór łączy w sobie zarówno klasykę, jak i nutę (dosłownie) nowoczesności. Połączony został elektroniczny bit i efekty z harmonijną partią smyczków.

Ponadto – utwór został skomponowany przez Krzysztofa Komedę, zaś autorką tekstu jest Agnieszka Osiecka.
Po latach utwór wykonywany jest w aranżacji nawiązującej do klasyki (smyczki), zaś śpiewany jest przez artystę młodego pokolenia, lecz na nowych zasadach.

Wskazuje to na ponadczasowość utworu i jego kunszt. Zresztą Igo i Bass nie są jedynymi artystami podejmującymi się nowej aranżacji – przed nimi robiła to chociażby Nosowska.

Tematyka utworu dotyczy wojny, lęku, ale przede wszystkim nadziei na normalność. Na śmiech, na stworzenie rodziny na nowo, na codzienność oderwaną od strachu…
Wzruszenie wskazane.

Utwór może być wykorzystywany przy tematach dotyczących:

• wojny,
• nadziei
• codzienności,
• natury (wielość odwołań do ziemi, poranka itp.).

Tekst utworu stanowi swoistą interpretację wiersza Agnieszki Osieckiej „Na zakręcie”. Jego autorem jest Łona, a piosenka powstała na potrzeby inicjatywy muzycznej – płyty „NowOsiecka”.

Kolejny raz nowoczesna forma przekazu łączy się z klasyką poezji polskiej współczesnej.

Tematem tekstu jest kryzys życiowy, łączący się z trudnościami w związku. Ponadto poruszony został problem typowych zachowań kobiet i mężczyzn w obrębie trudów codzienności bliskich relacji. Podmiot liryczny podkreśla zdezorientowanie w dzisiejszym świecie – wszystko musi być zaplanowane, kolory ubrań mają być stonowane, a każda osoba wysoce wyedukowana.
Utwór gromadzi w sobie wiele motywów i problemów egzystencjalnych.

Łona w mistrzowski sposób połączył styl własny oraz Osieckiej – jest swobodnie, lekko cynicznie, rzucony symbol projektuje całą sytuację na ogromną ścianę empatii.

Piosenka może być wykorzystywana przy tematach dotyczących:

• związków,
• kariery,
• współczesności
• kryzysu
• ironii (cyniczny ton), cytat: „A kryzys? Proponuję pielęgnować
  Bo kto wie, czy to nie ostatnia ludzka rzecz w tym wszystkim”.

Popularny w szkolnej literaturze motyw miasta, został przedstawiony w utworze „Moje miasto” Marii Peszek.
Szczególnie interesująca jest tutaj budowa tekstu, która nadaje wypowiadanym słowom dodatkowe znaczenie. Utwór opiera się w znacznej mierze na wyliczeniach:

Z puzzli, domów, samochodów i wind
Mieszkańców, mętów, przekrętów
Psów, sklepów, dyskotek i kin
Szpitali, cmentarzy i gliniarzy
Bazarów, browarów i kiosków
Hipermarketów, gadżetów
Pseudofacetów i superkobitek
Moje miasto przestrzeni rozbitek

Została ukazana tu prosta zwyczajność, niewyróżniająca się codzienność, która składa się na tożsamość mieszkańca miasta. Użyte metafory podkreślają emocjonalny stosunek do przedstawianego obrazu

Ze światła poczęte
Moje miasto
Z deszczu wyżęte
Moje miasto

W piosence bardzo często powtarzany jest zaimek „moje”, co podkreśla poczucie przynależności podmiotu lirycznego.

Podczas słuchania utworu, odnotować można subtelne dźwięki miasta, towarzyszące akompaniamentowi piosenki – zdecydowanie dodaje to klimatu i wprowadza słuchacza w melancholijny nastrój.

Piosenka może być wykorzystywana przy tematach dotyczących:

• miasta,
• codzienności, zwyczajności,
• tożsamości, poczucia przynależności,
• środków stylistycznych (wyliczenia, wpływające na rytmikę; metafory).

W utworze poruszony został problem nietrwałości szczęścia. Problem ten można uogólnić do motywu vanitas, czyli nietrwałości, ulotności istnienia (nie tylko życia, ale wszystkie co  i s t n i e j e ).

Podmiot liryczny posługuje się licznymi porównaniami, ukazując szczęście, jako chwilę, która umyka, nim zdąży się ją prawdziwie docenić. Na myśl może przyjść od razu horacjańska sentencja carpe diem. Chwytaj dzień! Chwytaj szczęście.

Piosenka może być wykorzystywana przy tematach dotyczących:

• szczęścia
• przemijania, vanitas
• łapania chwili (carpe diem).

Bardzo znana piosenka Dawida Podsiadło – tym lepiej. Zwiększamy prawdopodobieństwo, że znają ją również egzaminatorzy.
Ciężko odnaleźć w tym utworze konkretny temat i problem, choć tekst jest przyjemny w odbiorze i napisany dość przejrzystym językiem.

W utworze z pewnością pojawia się problematyka dotycząca kłamstwa, nieszczerości, wyrzutów sumienia. Poprzez użyte metafory

Ściany się burzą, szyby pękają na raz
Lecę w dół przez błędy wszystkich lat

ujawnia się duża emocjonalność podmiotu lirycznego. Możemy domyślać się, że przeżywa on rozpacz, gniew, a w końcu rezygnację

Żegnaj nieznajomy, już nie chcę twoich rad

Wspomniana jest tu też samotność

Wśród tłumu ludzi odbijam się od dna

Adresatem jest tytułowy nieznajomy, który również może wskazywać na poczucie osamotnienia podmiotu lirycznego.

Mamy tu do czynienia z ciekawym zjawiskiem literackim, jakim jest obraz mentalny. Technika ta, była szczególnie często stosowana w młodej Polsce. Polega na przedstawianiu przyrody i natury jako lustra swoich przeżyć wewnętrznych. Skupmy się na przykładzie z tekstu piosenki:

Za oknem cisza, najcichsza jaką znam.
Taka przed burzą, co zrywa dach.

Za oknem szarość wchodzi w czerń
Ty wciąż nie mówisz do mnie nic.
Na tym pustkowiu mieszka śmierć

Podmiot liryczny, którym szargają trudne emocje oraz samotność, przedstawia naturę jako zagrażającą, pełną napięcia, przepełnioną szarością.

Można też zauważyć, że osoba mówiąca w tekście ma poczucie oderwania od rzeczywistości (odrealnienia) – nie jest pewna czy przeżywane przez nią emocje i doświadczane sytuacje dzieją się naprawdę

Czy to tylko część mojego snu?
Powiedz mi

Piosenka może być wykorzystywana przy tematach dotyczących:

• kłamstwa,
• samotności,
• emocji,
• strachu,
• natury (pejzaż mentalny),
• odrealnienia, przedstawiania rzeczywistości.

Lista piosenek będzie na bieżąco uzupełniania, zaglądaj tu czasem!

A jeżeli masz jakieś pytania lub znasz dobre piosenki, których można by użyć w formie tekstu kultury na maturze ustnej – zostaw komentarz! ( :

 

---

Zapraszam Cię na mojego Instagrama,

gdzie niemal codziennie dzielę się z obserwującymi masą maturalnej wiedzy z języka polskiego! 

---

A jeżeli potrzebujesz pomocy w maturalnych powtórkach,

nie wiesz jak je zaplanować i od czego zacząć, zapraszam do zapoznania się z przygotowanym przeze mnie
materiałami powtórkowymi