szybka powtórka z renesansu

Renesans nazywamy inaczej odrodzeniem, możesz też spotkać się z określeniem tej epoki jako “złotego wieku”. Francuskie renaissance oznacza odrodzenie – stąd nazwa epoki, w której odrodziła się grecko-rzymska kultura antyczna, a także nastąpił wzrost sztuki, kultury, świadomości oraz, co ważne, rozwój naszego języka ojczystego.

tren
(rodzaj: liryka)

  • utwór elegijny poświęcony zmarłej osobie (najczęściej wybitnej)
  • zaliczany do liryków żałobnych
  • wyróżnia się patetycznym (wzniosłym) tonem
  • w polskiej twórczości nowatorsko gatunek ten wykorzysta
  • Kochanowski, poświęcając cykl trenów zmarłej córce – Urszulce

Nawiązania do antyku 

W rensansie nastąpił powrót do antycznych ideałów i fascynacji antyczną filozofią. Zauważalne jest to w twórczości Kochanowskiego, m.in. w Trenie IX, który traktuje o mądrości. Fascynacja autorami antyku – m.in. Horacym i jego twórczością, pielęgnowanie artystycznej dumy widoczne jest w utworze Jana Kochanowskiego, w Pieśni XXIV

Mikołaj Rej znany jest z cytatu:

A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają

Historia tego cytatu oraz jego znaczenie, nie są tak banalne, jak może się wydawać. W użyciu słowa “Gęsi” Rej nie miał na myśli ptactwa – co do tego większość specjalistów jest zgodna. Nie jest jednak pewne, czy na myśli miał czeszczyznę, czy też łacinę (któryś z tych języków miał kojarzyć się z gęsim gęganiem).
Z pewnością pisarz chciał podkreślić, że pisanie w języku ojczystym jest wartościowe i godne naśladowania (sam pisał wyłącznie w języku polskim).

(Zachęcam do przeczytania artykułu dotyczącego tego słynnego cytatu na portalu polszczyzna.pl)

Fraszka 

  • nawiązuje do starożytnych epigramatów i anakreontyków
  • krótki utwór liryczny, zazwyczaj rymowany lub wierszowany
  • kończy się wyraźną puentą
  • przykłady: Na lipę oraz Do gór i lasów Jana Kochanowskiego

Jan Kochanowski
Do gór i lasów

tematyka i problematyka fraszki:

  • refleksja dotycząca życia i podejmowania decyzji
  • zaznaczenie wartości podróżowania, uczenia się, poznawania świata
  • podkreślenie istotności służby społeczeństwu
  • motywowanie do korzystania z życia
  • wspomnienie dzieciństwa i młodości (gór i lasów)
  • rozważania na temat młodości, jako etapu szalonego, nierozważnego, gdzie nie ma stabilności
  • podmiot porównuje się do Proteusza (nawiązanie do umiejętności przeobrażania się w inne istoty), jako metafora wszechstronności poety
  • refleksja nad przyszłością i starością
  • nawiązania do epikureizmu oraz carpe diem (sentencji horacjańskiej)

Humanizm

  • z łac. humanus, czyli ludzki
  • główny prąd ideowy epoki stawiający człowieka
  • w centrum zainteresowania wszystkich nauk, a także literatury i sztuki
  • założenie, według którego człowiek może (i powinien) być wszechstronnie uzdolniony wyedukowany
  • poszukiwano odpowiedzi na pytanie o sens istnienia człowieka przede wszystkim w dziełach starożytnych
  • studiowanie klasycznej literatury łacińskiej
  • traktowanej jako podstawowe źródło wiedzy o człowieku uznanie założeń kultury starożytnej za obowiązujący wzorzec

motyw natury i sielanki

  • Docenianie piękna natury, jej pozytywnego wpływu na twórcę. Traktowanie przyrody jako źródła inspiracji.
  • Zauważalne jest to w twórczości Jana Kochanowskiego, we fraszkach:
    • „Na lipę”
    • “Do gór i lasów”

Dodaj komentarz