Renesans nazywamy inaczej odrodzeniem, możesz też spotkać się z określeniem tej epoki jako “złotego wieku”. Francuskie renaissance oznacza odrodzenie – stąd nazwa epoki, w której odrodziła się grecko-rzymska kultura antyczna, a także nastąpił wzrost sztuki, kultury, świadomości oraz, co ważne, rozwój naszego języka ojczystego.
tren
(rodzaj: liryka)
- utwór elegijny poświęcony zmarłej osobie (najczęściej wybitnej)
- zaliczany do liryków żałobnych
- wyróżnia się patetycznym (wzniosłym) tonem
- w polskiej twórczości nowatorsko gatunek ten wykorzysta
- Kochanowski, poświęcając cykl trenów zmarłej córce – Urszulce
Nawiązania do antyku
W rensansie nastąpił powrót do antycznych ideałów i fascynacji antyczną filozofią. Zauważalne jest to w twórczości Kochanowskiego, m.in. w Trenie IX, który traktuje o mądrości. Fascynacja autorami antyku – m.in. Horacym i jego twórczością, pielęgnowanie artystycznej dumy widoczne jest w utworze Jana Kochanowskiego, w Pieśni XXIV
Mikołaj Rej znany jest z cytatu:
A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają
Historia tego cytatu oraz jego znaczenie, nie są tak banalne, jak może się wydawać. W użyciu słowa “Gęsi” Rej nie miał na myśli ptactwa – co do tego większość specjalistów jest zgodna. Nie jest jednak pewne, czy na myśli miał czeszczyznę, czy też łacinę (któryś z tych języków miał kojarzyć się z gęsim gęganiem).
Z pewnością pisarz chciał podkreślić, że pisanie w języku ojczystym jest wartościowe i godne naśladowania (sam pisał wyłącznie w języku polskim).
(Zachęcam do przeczytania artykułu dotyczącego tego słynnego cytatu na portalu polszczyzna.pl)
Fraszka
- nawiązuje do starożytnych epigramatów i anakreontyków
- krótki utwór liryczny, zazwyczaj rymowany lub wierszowany
- kończy się wyraźną puentą
- przykłady: Na lipę oraz Do gór i lasów Jana Kochanowskiego
Jan Kochanowski
Do gór i lasów
tematyka i problematyka fraszki:
- refleksja dotycząca życia i podejmowania decyzji
- zaznaczenie wartości podróżowania, uczenia się, poznawania świata
- podkreślenie istotności służby społeczeństwu
- motywowanie do korzystania z życia
- wspomnienie dzieciństwa i młodości (gór i lasów)
- rozważania na temat młodości, jako etapu szalonego, nierozważnego, gdzie nie ma stabilności
- podmiot porównuje się do Proteusza (nawiązanie do umiejętności przeobrażania się w inne istoty), jako metafora wszechstronności poety
- refleksja nad przyszłością i starością
- nawiązania do epikureizmu oraz carpe diem (sentencji horacjańskiej)
Humanizm
- z łac. humanus, czyli ludzki
- główny prąd ideowy epoki stawiający człowieka
- w centrum zainteresowania wszystkich nauk, a także literatury i sztuki
- założenie, według którego człowiek może (i powinien) być wszechstronnie uzdolniony wyedukowany
- poszukiwano odpowiedzi na pytanie o sens istnienia człowieka przede wszystkim w dziełach starożytnych
- studiowanie klasycznej literatury łacińskiej
- traktowanej jako podstawowe źródło wiedzy o człowieku uznanie założeń kultury starożytnej za obowiązujący wzorzec
motyw natury i sielanki
- Docenianie piękna natury, jej pozytywnego wpływu na twórcę. Traktowanie przyrody jako źródła inspiracji.
- Zauważalne jest to w twórczości Jana Kochanowskiego, we fraszkach:
- „Na lipę”
- “Do gór i lasów”