Barok to epoka przepychu, zadumy nad przemijaniem, eksperymentów lirycznych. Znajdziemy tu zachwyt turpizmem, śmiercią i gmijącym mięsem. Czyż nie jesteśmy jedynie marnością, zaledwie pyłem zdmuchiwanym przez wiatr czasu? Barok to powrót do Boga, po renesansowym zwróceniu się w stronę rozumu. Poniżej zamieszczamy sinusoidę Krzyżanowskiego, dla przypomnienia o tym, że jesteśmy już w połowie drogi, a także zestawienie najważniejszych pojęć.
(treść przygotowana na podstawie materiałów z platformy powtórkowej!)
Vanitas vanitatum et omnia vanitas oznacza
- marność nad marnościami i wszystko marność. Cytat pochodzi z Księgi Koheleta, czyli
- jednej z ksiąg Starego Testamentu, gdzie snute są przemyślania dotyczące sensu ludzkiego życia, kształcenia się, zdobywania mądrości, a życie przedstawiane jest jako kruche i nietrwałe
Motyw wanitatywny
- motyw przemijania, szczególnie popularny w sztuce i literaturze barokowej. Objawiał się on m.in. w poezji (w takich utworach jak sonet „Do trupa”) w postaci poruszania tematu nietrwałości dóbr ziemskich, kruchości ludzkiego istnienia na ziemi, nietrwałości urody, a także otaczających człowieka dóbr.
koncept
- zaskoczenie odbiorcy pomysłem zastosowanym w utworze lirycznym (wierszu)
- wymyślenie niezwykłego zamysłu, który będzie istotą utworu
- np. skierowanie utworu do trupa, osoby nieżyjącej, jako adresata utworu
Metafizyka
- «nauka filozoficzna, której przedmiotem są podstawowe kwestie dotyczące istoty i przyczyny bytu»
- «rozważania o tym, co niepoznawalne, tajemnicze, niedostępne zmysłom i doświadczeniu»
- «rzecz trudna do zrozumienia ze względu na duży stopień abstrakcji»
(Tu UWAGA! Ten wpis został przygotowany na podstawie sjp.pwn.pl)
Kontrreformacja
- odpowiedź Kościoła katolickiego na renesansowy ruch reformacji;
- popularyzowanie hagiografii (żywotów świętych) w literaturze;
- powstawanie narodowych przekładów Biblii;
- dbałość o obyczajowość;
- łączenie wątków antycznych z religijnymi;
- zreformowano organizację Kościoła;
- aktualizowano Indeks Ksiąg Zakazanych;
- powrót Świętej Inkwizycji;
- powrót do palenia na stosach – w roku 1600 spłonął Giordano Bruno;
Sarmatyzm
- nurt charakterystyczny dla polskiego baroku;
- dotyczył całej formacji kulturowej polskiej szlachty;
- obejmował: strój, obyczaje, specyficzny sposób bycia;
- przekonanie o wyjątkowości i wyższości swojej klasy, rzekomo pochodzącej od starożytnego plemienia Sarmatów;
Filozofia: Blaise Pascal
- francuski matematyk, fizyk, pisarz i filozof;
- głosił rozdział między rozumem a wiarą;
- Według jego twierdzeń ludzka egzystencja jest nicością wobec wszechświata;
- twórca maksymy: człowiek to najsłabsza w przyrodzie trzcina, ale trzcina myśląca;
- twórca koncepcji myślowej zwanej grą/zakładem Pascala
Zakład pascala
- • zakładamy, że Bóg istnieje – jeśli rzeczywiście istnieje – wygraliśmy;
- • zakładamy, że Boga nie ma – jeśli jednak istnieje – przegraliśmy wszystko
- • zakładamy, że Bóg jest – a jednak nie istnieje – nie straci- liśmy nic;w
Ważny sonet! “Do trupa” Jana Andrzeja Morsztyna
- tematyka i problematyka
- tematem wiersza jest szczęśliwa miłość, lecz wchodząc w głębszą warstwę interpretacyjną może być to barokowy marinizm – przewrotny tytuł, kontrastowe (momentami szokujące) porównania nie tyle ukazują trudne emocje nieszczęśliwie zakochanego, co stają się świadectwem niebywałego kunsztu poetyckiego Morsztyna
- podmiot liryczny porusza problem nieszczęśliwego zakochania przyrównując je do śmierci
- w wierszu odzwierciedlone zostały trudne emocje osoby zakochanej – przyrównanie do trupa sugerowałoby, że podmiot nie czuje nic, jednak w rzeczywistości buzują w nim uczucia, które powodują niesłychane cierpienie
- puenta utworu ukazuje, iż sytuacja trupa jest lepsza niż osoby zakochanej – lepiej nie czuć nic niż ból niespełnionej miłości