Polska – 1822 – 1863; – (od Ballad i romansów Mickiewicza do powstania styczniowego według Witkowskiej i Przybylskiego, ale oczywiście są to daty umowne)
Europa 1789 – 1849;
daty początkowe
1822 – wydanie pierwszego tomiku poezji Adama Mickiewicza;
doświadcza poczucia jednostkowości i wyobcowania ze społeczeń- stwa, samotności w świecie, samodzielności w działaniu, w walce o idee;
podkreśla swoją niepowtarzalności;
wiarzy w swoją wybitność, niezwykłe możliwości i szczególne talenty;
winkeleriedyzm
idea historizoficzna przedstawiona przez Juliusza Słowackiego;
opozycyjna do mesjanizmu Mickiewicza;
porównanie losów Polski do szwajcarskiego rycerza-bohatera – Arnolda Winkelrieda, który ugodził się włócznią wroga w serce, a czynem tym pomieszał szyki wojsk wroga i doprowadził do zwycięstwa swojej armii;
według Słowackiego Polska przejmując na siebie ciosy zaborców, wyzwala ludzkość;
mesjanizm narodowy
nawiązanie do postaci Jezusa Chrystusa, który jako mesjasz, swoją męczeńską śmiercią zbawił świat;
polska idea historiozoficzna;
jej twórcą jest Adam Mickiewicz; (tę informację bym usunęła, ponieważ Mickiewicz, Towiański, Hoene-Wroński byli filozofami mesjanistycznymi, propozycja zmiany: jednym z przedstawicieli jest Adam Mickiewicz)
myśl ta zakłada, że Polska ma do spełnienia szczególną rolę na tle innych narodów;
Polska poprzez swoje męczeństwo (rozbiory) zbawi całą ludzkość;
wieszcz
to trzech wybitnych polskich poetów doby romantyzmu:
Adam Mickiewicz, mesjanizm (Dziady)
Juliusz Słowacki, winkelriedyzm (Kordian)
Zygmunt Krasiński, prowidencjalizm (Nie-Boska komedia)
wieszcz pełnił funkcje poety-proroka, wybitnego twórcy
dramat romantyczny
rodzaj: synkretyzm rodzajowy (połączenie kilku rodzajów literackich w obrębie jednego utworu);
odrzucenie zasady trzech jedności;
złamanie zasady decorum;
kompozycja otwarta (brak konkretnego zakończenia);
łączenie ze sobą wątków realistycznych i fantastycznych;
występowanie nowego typu bohatera – bohatera romantycznego; (indywidualista, zbuntowany przeciw światu, samotnik);
asceniczny – trudny do wystawienia na scenie;
np. Dziady, Faust, Kordian, Nie-Boska komedia;
“Pan Tadeusz” jako epopeja narodowa
rodzaj – synkretyzm rodzajowy
gatunek – epopeja narodowa;
cechy epopei narodowej
przedstawia ważne motywy i tematy dla danego narodu – odgrywa ważną rolę w kształtowaniu
np. postawa Konrada z III części Dziadów (chęć poświęcenia się dla dobra społeczeństwa);
Gustaw umarł zanim urodził się Konrad
Ważnym aspektem III części Dziadów jest wewnętrzna metamorfoza głównego bohatera.
Romantyczny kochanek na ścianie więziennej celi dokonuje symbolicznej inskrypcji “Umarł Gustaw – narodził się Konrad”. W ten sposób rodzi się bohater romantyczny.
Owładnięty niespełnioną miłością Gustaw, przemienia się w Konrada buntownika walczącego o wolność ojczyzny.
weltschmerz
pojęcie wywodzi się z powieści epistolograficznej W. Goethego Cierpienia młodego Wertera;
z niemieckiego dosłownie: ból świata;
nastrój cierpienia, smutku, melancholii;
poczucie bezsensu, zrezygnowania, przygnębienia;
historiozofia
za pomocą metod filozoficznych próbuje wyjaśnić następujące wydarzenia historyczne i dzieje świata;
podstawą tej gałęzi filozofii jest przekonanie, że dziejami świata rządzi niepoznana wcześniej siła, niewyjaśniona zasada, która pozwoli odnaleźć właściwą drogę postępowania;
np. mesjanizm narodowy (koncepcja Mickiewicza), winkeleriedyzm (koncepcja Słowackiego), czy prowidencjalizm (koncepcja Krasińskiego)
ballada
rodzaj literacki: gatunek synkretyczny;
tematyką są niezwykłe wydarzenia, utrzymywane w nastroju tajemniczości i grozy;
występują postacie fantastyczne – zjawy, duchy, rusałki itp.;
inspirację stanowią wierzenia ludowe, wydarzenia legendarne lub historyczne;
przedstawianie wierzeń i tradycji ludowych oraz złotych myśli;
