Powtórka z romantyzmu

ramy czasowe romantyzmu 

  • Polska  – 1822 – 1863; – (od Ballad i romansów Mickiewicza do powstania styczniowego według Witkowskiej i Przybylskiego, ale oczywiście są to daty umowne)
  • Europa 1789 – 1849;

daty początkowe

  • 1822 – wydanie pierwszego tomiku poezji Adama Mickiewicza;
  • 1789 – początek Rewolucji Francuskiej;

daty zakończenia

  • 1864 – upadek powstania styczniowego; (nazwy wyda- rzeń historycznych zapisujemy małą literą)
  • 1849 – Wiosna Ludów; 

bohater romantyczny

  • doświadcza poczucia jednostkowości i wyobcowania ze społeczeń- stwa, samotności w świecie, samodzielności w działaniu, w walce o idee;
  • podkreśla swoją niepowtarzalności;
  • wiarzy w swoją wybitność, niezwykłe możliwości i szczególne talenty;

winkeleriedyzm

  • idea historizoficzna przedstawiona przez Juliusza Słowackiego;
  • opozycyjna do mesjanizmu Mickiewicza;
  • porównanie losów Polski do szwajcarskiego rycerza-bohatera – Arnolda Winkelrieda, który ugodził się włócznią wroga w serce, a czynem tym pomieszał szyki wojsk wroga i doprowadził do zwycięstwa swojej armii;
  • według Słowackiego Polska przejmując na siebie ciosy zaborców, wyzwala ludzkość; 

mesjanizm narodowy

  • nawiązanie do postaci Jezusa Chrystusa, który jako mesjasz, swoją męczeńską śmiercią zbawił świat;
  • polska idea historiozoficzna;
  • jej twórcą jest Adam Mickiewicz; (tę informację bym usunęła, ponieważ Mickiewicz, Towiański, Hoene-Wroński byli filozofami mesjanistycznymi, propozycja zmiany: jednym z przedstawicieli jest Adam Mickiewicz)
  • myśl ta zakłada, że Polska ma do spełnienia szczególną rolę na tle innych narodów;
  • Polska poprzez swoje męczeństwo (rozbiory) zbawi całą ludzkość; 

wieszcz 

  • to trzech wybitnych polskich poetów doby romantyzmu:
    • Adam Mickiewicz, mesjanizm (Dziady)
    • Juliusz Słowacki, winkelriedyzm (Kordian)
    • Zygmunt Krasiński, prowidencjalizm (Nie-Boska komedia)
  • wieszcz pełnił funkcje poety-proroka, wybitnego twórcy

dramat romantyczny 

  • rodzaj: synkretyzm rodzajowy (połączenie kilku rodzajów literackich w obrębie jednego utworu);
  • odrzucenie zasady trzech jedności;
  • złamanie zasady decorum;
  • kompozycja otwarta (brak konkretnego zakończenia);
  • łączenie ze sobą wątków realistycznych i fantastycznych;
  • występowanie nowego typu bohatera – bohatera romantycznego; (indywidualista, zbuntowany przeciw światu, samotnik);
  • asceniczny – trudny do wystawienia na scenie;
  • np. Dziady, Faust, Kordian, Nie-Boska komedia;

Pan Tadeusz” jako epopeja narodowa

  • rodzaj – synkretyzm rodzajowy
  • gatunek – epopeja narodowa;
  • cechy epopei narodowej
    • przedstawia ważne motywy i tematy dla danego narodu – odgrywa ważną rolę w kształtowaniu
    • tożsamości narodowej;
    • obszerny utwór wierszowany;
    • pisany trzynastozgłoskowcem (odpowiednik greckiego
    • heksametru z eposów Homera);
    • rozpoczyna się od inwokacji;
    • narracja obiektywna – narrator wszechwiedzący zachowuje
    • dystans wobec opisywanej akcji (za wyjątkiem inwokacji i
    • epilogu);
    • charakterystyczny patetyczny, podniosły styl;
    • występują porównania homeryckie (rozbudowane);

irracjonalizm

  • przeciwieństwo oświeceniowego racjonalizmu;
  • poznawanie świata zdaniem irracjonalistów odbywa się na zasadzie odczuwania, intuicji, wiary;
  • sfera uczuć góruje nad rozumem
  • posługiwanie się nieograniczoną wyobraźnią w twórczości;
  • kreowanie metafizycznych odczuć i wizji bohaterów;
  • wprowadzanie motywów fantastycznych – zjaw, duchów itp.;

prometeizm 

  • nawiązanie do mitologicznej postaci Prometeusza;
  • poświęcenie się jednostki dla dobra ogółu;
  • np. postawa Konrada z III części Dziadów (chęć poświęcenia się dla dobra społeczeństwa);

Gustaw umarł zanim urodził się Konrad

  • Ważnym aspektem III części Dziadów jest wewnętrzna metamorfoza głównego bohatera.
  • Romantyczny kochanek na ścianie więziennej celi dokonuje symbolicznej inskrypcji “Umarł Gustaw – narodził się Konrad”. W ten sposób rodzi się bohater romantyczny.
  • Owładnięty niespełnioną miłością Gustaw, przemienia się w Konrada buntownika walczącego o wolność ojczyzny.

weltschmerz

  • pojęcie wywodzi się z powieści epistolograficznej W. Goethego Cierpienia młodego Wertera;
  • z niemieckiego dosłownie: ból świata;
  • nastrój cierpienia, smutku, melancholii;
  • poczucie bezsensu, zrezygnowania, przygnębienia;

historiozofia 

  • za pomocą metod filozoficznych próbuje wyjaśnić następujące wydarzenia historyczne i dzieje świata;
  • podstawą tej gałęzi filozofii jest przekonanie, że dziejami świata rządzi niepoznana wcześniej siła, niewyjaśniona zasada, która pozwoli odnaleźć właściwą drogę postępowania;
  • np. mesjanizm narodowy (koncepcja Mickiewicza), winkeleriedyzm (koncepcja Słowackiego), czy prowidencjalizm (koncepcja Krasińskiego)

ballada 

  •  rodzaj literacki: gatunek synkretyczny;
  • tematyką są niezwykłe wydarzenia, utrzymywane w nastroju tajemniczości i grozy;
  • występują postacie fantastyczne – zjawy, duchy, rusałki itp.;
  • inspirację stanowią wierzenia ludowe, wydarzenia legendarne lub historyczne;
  • przedstawianie wierzeń i tradycji ludowych oraz złotych myśli;
  • zawiera elementy liryki, epiki i dramatu

Dodaj komentarz